Tết Nguyên đán – cái tên vừa thân thuộc, vừa thiêng liêng, gợi lên trong lòng mỗi người con đất Việt bao cảm xúc bâng khuâng khó tả. Hương vị Tết len lỏi trong từng câu chuyện kể ngày xưa, trong mâm cơm sum họp gia đình, và đặc biệt là trong những câu ca dao, tục ngữ được truyền miệng từ đời này sang đời khác.
Hôm nay, hãy cùng tôi du hành ngược thời gian, trở về với Tết xưa qua lăng kính văn học dân gian, để cảm nhận rõ nét hơn vẻ đẹp văn hóa đặc sắc của dân tộc ta nhé!
TÓM TẮT
Thành Ngữ, Ca Dao, Tục Ngữ Về Không Khí Ngày Tết
Tết đến, xuân về, lòng người rộn ràng như trẻ lại. Những câu thành ngữ, ca dao, tục ngữ về ngày Tết cũng vì thế mà mang âm hưởng vui tươi, hóm hỉnh, phản ánh chân thực nhất khung cảnh nhộn nhịp, ấm áp của ngày đầu năm mới.
- Vui như Tết: Niềm vui ngày Tết là niềm vui tròn đầy, trọn vẹn, không gì sánh bằng.
- Xuân bất tái lai: Xuân qua rồi sẽ chẳng trở lại, hãy sống trọn vẹn từng khoảnh khắc quý giá.
- Năm hết Tết đến: Thời gian luân chuyển, năm cũ qua đi, năm mới lại về, mang theo bao hy vọng mới.
- Cung chúc tân xuân: Lời chúc tốt đẹp, may mắn đầu năm mới.
- Ba mươi chưa phải là Tết: Còn một chút thời gian nữa mới đến Tết, đừng vội vàng, hãy chuẩn bị chu đáo mọi thứ.
- Năm cũ chưa qua, năm mới đã đến: Thời gian trôi nhanh như thoi đưa, mới đó mà Tết đã cận kề.
- Đi cày ba vụ không đủ ăn ba ngày Tết: Ngày Tết xưa, người ta thường chuẩn bị rất nhiều đồ ăn ngon, thể hiện sự sung túc, đủ đầy.
- Mỗi năm mỗi tuổi như đuổi xuân đi: Tuổi tác theo năm tháng, thời gian không chờ đợi một ai.
- Một con én không làm nên mùa xuân: Cần sự chung tay, góp sức của nhiều người mới tạo nên thành công.
- Ba mươi Tết, thằng chết cãi thằng khiêng: Công việc bận rộn đến tận ngày cuối năm.
- Đói đến chết, ba ngày Tết cũng no: Ngày Tết ai cũng được ăn no, mặc ấm, không còn lo lắng chuyện cơm áo gạo tiền.
- Nghèo thì giỗ Tết, giàu hết anh em: Lời phê phán những kẻ chỉ biết đến bản thân, khi giàu có lại quên đi anh em, bè bạn.
- No ba ngày Tết, đói ba tháng hè: Lời khuyên răn nên chi tiêu tiết kiệm, tránh lãng phí.
- Mồng ba ăn rốn, mồng bốn ngồi trơ: Ngày Tết chỉ nên vui chơi có chừng mực.
- Ngắm gái, ngắm tháng Chạp: Tháng Chạp là thời điểm con gái đẹp nhất, rực rỡ nhất.
- Réo như réo nợ ngày Tết: Hình ảnh những con nợ bị chủ nợ đến đòi tiền ngày Tết.
- Đào Nhật Tân, phân Cổ Nhuế: Nhật Tân nổi tiếng với nghề trồng đào, còn Cổ Nhuế lại là nơi cung cấp phân bón.
- Qua giêng hết năm, qua rằm hết tháng: Thời gian trôi qua rất nhanh.
- Ăn cơm mới, nói chuyện cũ: Nhân dịp đầu năm mới, mọi người cùng ôn lại chuyện xưa.
- Tết đến sau lưng, ông vải thì mừng, con cháu thì lo: Hình ảnh đối lập giữa người lớn và trẻ con ngày Tết.
- Tháng giêng rét đài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân: Kinh nghiệm dân gian về thời tiết.
- Có không mùa đông mới biết, giàu nghèo ba mươi Tết mới hay: Chỉ khi trải qua khó khăn mới thấu hiểu được giá trị của hạnh phúc.
- Sau ba ngày Tết là hết trơ trơ, ông vải ngồi chờ đến Tết năm sau: Tết qua đi, nhịp sống thường ngày lại tiếp diễn.
Câu Ca Dao, Tục Ngữ Về Trò Chơi, Lễ Hội Ngày Tết
Bên cạnh những câu nói về không khí Tết, văn học dân gian còn lưu giữ nhiều câu ca dao, tục ngữ về các trò chơi, lễ hội truyền thống đặc sắc, góp phần tái hiện bức tranh ngày xuân rộn ràng, náo nhiệt.
- Rủ nhau đi đánh bài chòi
Để cho con khóc đến lòi rún ra. - Một năm là mấy tháng xuân
Ăn chơi cho thỏa phong trần ai ơi. - Thừa tiền mua pháo đốt chơi
Pháo nổ lên trời, tiền vứt xuống ao. - Thừa con gả cho hàng tờ
Đến ba mươi Tết phất phơ ngoài đường. - Tháng giêng là tháng ăn chơi,
Tháng hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà… - Tháng Giêng ăn Tết ở nhà
Quê hương làng xóm, ông bà tổ tiên. - Hễ ai mà nói dối ai,
Thì mồng một Tết, Ba Giai đến nhà. - Gia Lạc chỉ mở ngày xuân
Quanh năm suốt tháng khó lần tìm ra. - Xứ Nam: nhất chợ Bằng Gồi
Xứ Bắc: Vân Khám, xứ Đoài: Hương. - Chết thì bỏ con bỏ cháu
Sống thì không bỏ mồng sáu tháng giêng. - Mồng bốn có hội đua ghe
Rối đến mồng bảy bắt phe dội bòng. - Cả năm một rằm tháng Bảy
Cả thảy một rằm tháng Giêng. - Nhất vui là hội Trần Thương
Đủ đình đủ đám, thập phương tiếng đồn. - Nhất hội Hương Tích
Nhì hội Phủ Giầy
Vui thì vui vậy chẳng tày đánh cá làng Me. - Bỏ con bỏ cháu
Không ai bỏ hai mươi sáu chợ Yên
Bỏ tổ bỏ tiên
Không ai bỏ chợ Viềng mồng tám. - Giàu nghèo cũng cứ chơi xuân
Thắp hương cầu phúc bước chân vui vầy
Thứ nhất thì hội Phủ Giầy
Vui thì vui vậy không tày Chùa Bi. - Mỗi năm vào dịp xuân sang,
Em về Triều Khúc xem làng hội xuân.
Múa cờ, múa trống, múa lân,
Nhớ ai trong hội có lần gọi em… - Mồng bốn là hội Ké Có,
Mồng năm hội Ó chẳng cho nhau về.
Mồng sáu đi hội Bồ Đề,
Mồng bảy trở về đi hội Đống Cao… - Mồng một chơi cửa, chơi nhà
Mồng hai chơi xóm, mồng ba chơi đình.
Mồng bốn chơi chợ Quả Linh
Mồng năm chợ Trình, mùng sáu Non Côi.
Qua ngày mồng bảy nghỉ ngơi
Bước sang mồng tám đi chơi chợ Viềng
Chợ Viềng năm có một phiên
Cái nón em đội cũng tiền anh mua.
Kết luận
Mỗi câu ca dao, tục ngữ về ngày Tết là một câu chuyện thú vị, ẩn chứa giá trị văn hóa tinh thần to lớn của dân tộc. Hy vọng rằng, bài viết này đã giúp bạn hiểu thêm về ngày Tết cổ truyền Việt Nam.